Bouwen aan vertrouwen: de vier hoekstenen

Tot nu toe vooral blogs over de fysieke ontwikkeling. Deze blog gaat juist over een aspect van de mentale en emotionele ontwikkeling van het paard. Een van de belangrijkste onderdelen waarin ik het paard wil helpen, is het ontwikkelen van vertrouwen. In deze blog ontleed ik wat vertrouwen inhoudt en op welke manier we dit willen vergroten.

Zelfvertrouwen

Allereerst is het belangrijk dat we het paard helpen om zelfvertouwen te krijgen of te behouden. Sommige paarden zijn van nature zelfverzekerd, andere hebben een beetje hulp nodig om wat steviger in hun schoenen te staan. Voor beiden geldt dat zelfvertrouwen de basis is om tot een leergierig paard te komen.

Het onzekere paard heeft zelfvertrouwen nodig omdat het anders te gespannen is om tot leren te komen. We kennen hier allemaal wel een voorbeeld van: het paard dat continu om zich heen aan het kijken is en voor alles aandacht heeft, behalve de trainer. Dit paard is geholpen met kleine simpele opdrachten waardoor het een succeservaring op kan doen. Leer hem bijvoorbeeld om zijn hoofd naar beneden te doen bij lichte druk op het halster. Door het paard te belonen bij het correct beantwoorden van de vraag, leert het paard dat hij een bepaalde mate van controle heeft over situaties. Het was immers zijn gedrag dat de beloning uitlokt. Dit soort ervaringen werkt ook goed bij het zekere paard, maar om een andere reden. Vaak zijn deze paarden vooral bezig met hun eigen interesses en niet zo zeer met wat wij als mensen van ze willen vragen. Juist door ze te belonen, kunnen we de interesse van dit paard wekken voor alle ‘onzin’ die we van ze vragen. Dit paard weet al dat hij geweldig is, maar wil voor zijn fans nog wel even laten zien hoe geweldig hij wel niet precies is. Wat we vooral niet willen doen is het zelfvertrouwen van het paard afbreken. Dit kan gebeuren wanneer je het paard alleen maar vertelt wat hij fout doet: het onzekere paard wordt bang en gaat op slot, het zekere paard wordt boos en trekt zijn eigen plan.

Onderling vertrouwen

Om met paarden te kunnen werken, zal er vertrouwen tussen jullie moeten zijn.

Als het paard constant op zijn hoede is, zal hij niet ontvankelijk zijn om dingen te leren. Hoewel de meeste paarden zich redelijk kunnen handhaven in de omgang met mensen zal het je verbazen hoe dun het vertrouwen in mensen vaak is. Dit zie je het meeste terug in : ja maar, voorbeelden. 'Ja ik kan het paard opzadelen, maar alleen vanaf links' of 'ja ik kan alle vier de voeten optillen, maar alleen op de poetsplaats.' We willen er aan werken dat het paard echt overtuigd is van onze bedoelingen en begrijpt wat voor gedrag hij van ons kan verwachten. De ingang hiervoor is het werken met patronen: door voorspelbaar en herkenbaar gedrag krijgt het paard een framework waarbinnen hij ons mensengedrag kan plaatsen.

Vertrouwen in de omgeving

De omgeving is voor veel paarden een bron van onzekerheid. Nieuwe geuren, geluiden, ondergronden of zelfs een omgevallen kruiwagen kunnen voldoende zijn om hun zenuwstelsel in opperste staat van paraatheid te zetten. Dit maakt dat het paard minder goed kan nadenken en sneller vluchtgedrag zal vertonen.

Wat we willen, is een paard dat zich veilig voelt in zijn omgeving, óók als die verandert. Dat begint bij het zorgvuldig opbouwen van blootstelling aan nieuwe prikkels. En het daarbij aanleren van functioneel gedrag. Geef je paard geen straf als hij opeens schrikt van een tuinstoel (die wel 5 meter verplaatst is!), maar leer om deze 'nieuwe' objecten veilig te benaderen. Zorg dat het paard met zijn neus richting het spannende object blijft, en benader tot het punt waar hij het spannend vindt, maar duw hem niet naar voren. Geef hem de tijd om te kijken, te snuffelen, een stapje terug te doen en opnieuw te proberen.

Als het paard leert hoe om te gaan met nieuwe omgevingen zonder negatief gedrag (zoals op hol slaan) en met jouw kalme leiderschap, dan zal hij steeds meer situaties aankunnen zonder direct in de stress te schieten. Het vertrouwen in de omgeving groeit doordat het paard leert dat het onbekende niet per se gevaarlijk is en dat hij op jou kan rekenen als leider.

Vertrouwen als ‘learner’

Tot slot is er nog een vorm van vertrouwen die vaak onderbelicht blijft: het vertrouwen van het paard in zichzelf als leerling of student.

Paarden die geleerd hebben dat ze fouten mogen maken zonder consequenties, dat hun pogingen gezien worden en dat er consistent gereageerd wordt, bouwen vertrouwen op in het leerproces zelf. Ze durven nieuwe dingen te proberen, zijn nieuwsgierig, en kunnen fouten verwerken zonder daarvan te schrikken.

Een paard dat vertrouwen heeft als ‘learner’ blijft actief nadenken, ook als iets moeilijk is. Dit type paard haakt niet af bij de eerste verwarring, maar blijft zoeken naar het juiste antwoord. En dat is precies wat we willen: een paard dat mee wil denken, fouten durft te maken en het leren als iets positiefs ervaart.

Vertrouwen is dus niet één ding, maar een geheel van verschillende lagen die allemaal invloed hebben op het leervermogen van het paard

. Of het nu gaat om zelfvertrouwen, onderling vertrouwen, vertrouwen in de omgeving of in het leerproces — het is onze taak als trainer om het paard daarin te begeleiden. Niet door hem te overspoelen, maar door hem stap voor stap te laten ontdekken dat hij veilig is, invloed heeft, en mag leren.